De grote vraag is of grondstoffen nog wel beschikbaar zijn en hoe de prijsstijgingen in de keten worden doorberekend’

Je hebt van die periodes dat het lijkt alsof alles ineens drie keer zo duur is geworden. Oorzaken zijn vaak wel aanwijsbaar, zoals logistieke verstoringen die optreden na een periode van flinke krimp of groei. Maar hoe prijsstijgingen (of -dalingen) precies werken, weten we niet. Meestal blijken onzekerheid en onduidelijkheid de drijfveren te zijn achter plotselinge marktveranderingen. Daardoor gaan handelaren ineens minder of meer afnemen, gaan consumenten hamsteren en raken grote handelshuizen en producenten uit balans.

Marktverstorende invloeden zie je vooral in perioden van plotseling opduikende veranderingen op economisch vlak (hypotheekzekerheden, beurscrisis), op gezondheidsvlak (een pandemie zoals corona) en/of bij plotselinge klimatologische calamiteiten (overstromingen, droogte, natuurbranden). Maar de grootste impact hebben internationale oorlogen want die leiden tot schaarste door importverboden, door mislukte oogsten (of misschien nog meer door mislukte zaai- en pootperiode) en vanwege oorlogsgeweld waardoor vervoer onmogelijk is vanwege getorpedeerde schepen en gebombardeerde spoorlijnen en wegen. Dan slaat ineens de productie en levering van grondstoffen en de consumptie van goederen uit zijn evenwicht. Verschillende experts hebben al becijferd dat wanneer de oorlog maanden duurt, ons leven in het welvarende westen meer wordt beïnvloed dan we denken en dan ons lief is. Vooral omdat het landen betreft die invloed hebben op de toestroom van belangrijke levensvoorwaarden namelijk gas, olie, graan, plantaardige oliën en vetten en metalen. Die worden door de oorlogsinflatie een flink stuk duurder. Oekraïne is van oudsher dé exporteur van graan, net als Rusland dat geleidelijk meer en meer is geworden. Maar als

Oekraïne niet kan leveren en Rusland wordt geboycot, dan zal het dagelijks brood (de graanprijzen) nog veel verder in prijs kunnen stijgen. Mede omdat meststoffen uit Belarus en Rusland hier niet meer aankomen. Hetzelfde geldt voor plantaardige olie. Gas en olie zijn ongekend in prijs gestegen terwijl de markt al schaarste van corona liet zien. Daar blijft het niet bij: metalen zoals staal, aluminium en nikkel zijn vooral als gevolg van de Rusland-ban onmetelijk duur geworden. De grote vraag is of grondstoffen nog beschikbaar zijn en hoe de prijsstijgingen in de ketens worden doorberekend, want elke schakel zal zijn hogere kosten in evenwicht willen brengen met de opbrengsten. Toeleveranciers, ook in onze branche, berekenen deze stijgingen door. We horen zelfs dat van sommige overeengekomen (vertraagde) leveringen de prijzen achteraf nog omhoog worden bijgesteld. We dreigen ons met z’n allen dol te draaien in de molen van inflatie.

Specialisatie, schaalvergroting en internationale afhankelijkheid hebben ons gebracht waar we nu staan: op een hoog welvaarts- en welzijnsniveau. Maar de keerzijde is dat we als klein land wel heel erg afhankelijk zijn geworden van de internationale handelsstromen. We excelleren, exporteren en zijn super productief op sommige terreinen, waaronder de landbouw. Bepaalde grondstoffen hebben we niet en bepaalde economische activiteiten hebben we aan anderen overgelaten. Die importeren we dus. Zoals olie, graan, plantaardige vetten en metalen. In vredestijd ‘gunnen’ we dat elkaar, maar in oorlogstijd moeten we helaas de keerzijde ook voor lief nemen. Vrijheid en democratie in het rijke westen kent ook zijn prijs: oorlogsinflatie en beschikbaarheid van goederen. Die overigens niet te vergelijken is met de ellende voor de bevolking in Oekraïne.

Laten we hopen dat de politieke leiders vrede weten te bereiken. Om humanitaire redenen, op de allereerste plaats voor de mensen in Oekraïne, maar misschien evenzeer voor de Russen. Maar ook en vooral voor de armen in de wereld in Afrika die het meeste te lijden krijgen als de graanprijzen hoog blijven. En op de laatste plaats ook voor de mensen en bedrijven hier en in onze branche opdat we elkaar weer weten te vinden en er wat meer evenwicht komt in de handel op normale prijsniveaus.

Gerard Heerink

heerink@fedecom.nl